ئەگەر مام جەلال بووایە چى دەکرد؟

 

نزیکەى ساڵێک لەمەوبەر کاک بافڵ تاڵەبانى، سەرۆکى یەکێتیى نیشتمانیی کوردستان لە دیدارێکى تەلەڤزیۆنیدا قسەیەکى کرد بۆ من زۆر جێگەى سەرنج بوو، گوتى، هەر پرسێکى گرنگ هەبێت یاخود کە کێشەیەک رووبەڕووم دەبێتەوە، لە خۆم دەپرسم و دەڵێم، ئەگەر مام جەلال بووایە چى دەکرد؟ ئەوکات بڕیار دەدەم و ئەوە دەکەم کە پێم وایە مام جەلال بووایە واى دەکرد.

 

بۆ کەسێکى گەنج کە پێشتر ئەزموونى کارى حیزبى و بەڕێوەبردنى ئۆرگان و دامودەزگایەکى گەورەى نەبووبێت و لەپڕ ئەرکێکى گەورە و گرنگى واى بکەوێتە ئەستۆ کە هێزێکى سیاسى وەک یەکێتی بەڕێوەبەرێت، بێگومان ئەمە تێگەیشتن و سیاسەتێکى دروستە کە بیەوێ کەڵک لە ئەزموونى کەڵەکەبووى کەسایەتییەکى وەک مام جەلال وەربگرێت. هەرچەندە ئەزموونى ئەم سێ چوار ساڵەى رابردوو پێچەوانەى ئەوەمان پێدەڵێت کە بە سیاسەت و بە حیکمەتى مام جەلال و بیرى جەلالییانەوە مامەڵە لەگەڵ ئەو رووداو و کێشانە کرابن کە پێویست بووە یەکێتی مامەڵەیان لەگەڵدا بکات، ئیدی چى لە ناوخۆى یەکێتی خۆى بووبێت یاخود لە کوردستان و لە عێراق، بەڵام ئەوەى گرنگە و پێویستە یەکێتی بخرێتە بەردەم بەرپرسیارێتى و پرسیارى ئەوەوە کە ئەگەر مام جەلال بووایە چی دەکرد، دۆخى کەرکووکە. 

 

لە راستیدا پرسى کەرکووک پرسێکى نەتەوەیى و نیشتمانییە و هەموو خەڵکى کوردستان بە جیاوازیی بیروڕاى سیاسى جیاوازمانەوە بەرپرسیارین بەرانبەرى، بەڵام چەند هۆکارێک وادەکەن یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەرپرسیارێتییەکى زیاتر و جیاوازترى بەئەستۆ بکەوێت لە خەڵک و لایەنەکانى دیکە. ئەویش لەبەر ئەوەى یەکێتی مێژوویەکى دوورودرێژى خەبات و قوربانیدان و خوێن بەم شارەى دەبەستێتەوە. هەروەها بەهۆى ئەوەى زۆرینەى دانیشتووانى کەرکووک ئەندام و لایەنگر و دەنگدەرى یەکێتین و متمانەى خۆیان داوە بەم حیزبە. لەوەش زیاتر بەهۆى ئەوەى مام جەلال تا لە ژیاندابوو جۆرێک لە خاوەندارێتى ئەم پرسەى گرتبووە ئەستۆ. لەلایەکى دیکەشەوە بەهۆى ئەوەى بەشێکى گرنگ لەو پۆست و پێگە و دەسەڵاتانەى بەغدا کە راستەوخۆ کاریگەرییان بەسەر کێشەکانى کەرکووکەوە هەیە، وەک وەزارەتى داد کە بەشێکى کێشەى ئەم زەویوزارانە پەیوەستە بە دادگەکانەوە، هەروەها پۆستى سەرۆککۆمار وەک پارێزەرى دەستوور، لاى کارەکتەرى سیاسى و ئیدارى سەر بە یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانن. لە سەروو هەموو ئەوانەشەوە ئەم بارودۆخەى کەرکووک وەک لێکەوتەى رووداوەکانى 16ـی ئۆکتۆبەر بەشێکى زۆرى لە ئەستۆى یەکێتیى نیشتمانیی کوردستانە. بۆیە پێویستە بۆ هەر گرفتێکى ئەو شارە، لە بەرانبەر بێهەڵوێستی یاخود سستیی نواندن لە بەدەنگەوە هاتنیدا، بە بیریان بێنینەوە و بڵێین ئەگەر مام جەلال بووایە چی دەکرد؟

 

چەند ساڵێکە دۆخێکى سەربازی بەسەر کەرکووکدا سەپێندراوە، لە سێبەرى هەژموونى سوپادا لێشاوێکى دیکەى تەعریبى نوێ رووى لە کەرکووکە، بەدیاریکراویش بۆ سەر گوندەکانى دەوروبەری و لە وەرزى تۆوکردن و دروێنەدا هەڵدەکوتنە سەر جووتیارانى کورد، تا سەرچاوەى داهات و ئابوورییان لە کەرکووک ببڕن کە ئەوەش لە بنەڕەتدا سیاسەتێکى ستراتیجى بەعس و عەقڵیەتى شۆڤێنیەتى عەرەب بوو وەک سەرەکیترین هۆکار بۆ ناچارکردنى کورد بە جێهێشتنى ناوچەکە. ئەوەى پێشتر لە ناوچەکانى داقووق و ئێستا لە پەڵکانە و ناوچەکانى سەرگەڕان دەگوزەرێت، درێژەدانە بەهەمان ئەو ستراتیجەى بەعس، بەڵام لەژێر هەژموونى سوپاى تائیفى شیعیدا.

 

زووڵم و ستەمێکى رێکخراو لە جووتیارانى کورد دەکرێت، ساڵێک لە وەرزى چاندنى بەروبوومى کشتوکاڵیدا عەرەبى تەعریب بە پشتیوانى هەمەرى سەربازى دێن و رێگە لەوە دەگرن جووتیارەکان تۆو بکەن، ساڵێک دێن و دەخڵودان و خەلە و خەرمانى جووتیارە کوردەکان دەسوتێنن. ئێستا لەم ساتى وەرزى دروێنەیەدا لەشکرێک عەرەب بە هۆسە و درووشمى دووژمنکارانەوە و بە پاسەوانى سوپاوە هاتوون خێوەتیان لە گوندى پەڵکانە هەڵداوە و رێگە نادەن جووتیارەکان بەروبوومەکانیان دروێنە بکەن. لێرەدا پێویستە ئەوە بپرسین ئەگەر مام جەلال بووایە چی دەکرد؟ 

 

رەنگە ئێستا خوێنەر بپرسێت بڵێت جا مام جەلال چی کرد تا بەدواى وەڵامى ئەو پرسیارەوەبین، راستە مام جەلال نەیتوانى چارەسەرى کێشەى کەرکووک بکات، ئەویش بەشى خۆى کەمتەرخەمیی هەبوو، ئۆباڵى زۆرێک لەم دۆخە بۆ ئەویش دەگەڕێتەوە، بەڵام دەبێت ئەو راستییە ببینین تا ئەو لە دەسەڵات بوو ئەستێرەى کورد لە کەرکووک روو لە درەوشانەوە بوو. زۆربەى کات و تواناکانى خۆى بۆ کەرکووک تەرخان کردبوو. تەنانەت کە ئەرکى سەرۆککۆماریشى لە ئەستۆ بوو، بەشى زۆرى کاتەکانى لە کەرکووک بوو، سەتان جار هاتووەتە کەرکووک و بە مانگ بەدیار کێشە و خەمەکانى ئەو شارەوە ماوەتەوە. لە سادەترین بەراورددا 12 ساڵى دواى نەمانى مام جەلال لە کایەى سیاسى، یەکێتی سێ جاری دیکە پۆستى سەرۆککۆمارى وەرگرتووە، لەو 12 ساڵە و لە سێ خولى سەرۆکایەتیی کۆماردا تەنیا یەک جار د. فوئاد مەعسوم سەردانى کەرکووکى کردووە. کەمتەرخەمى و بێباکى و سستى لە هەڵوێست و رەفتارى دەسەڵاتدارانى یەکێتی دواى مام جەلال، جێگەى تێڕامانە.

 

بۆیە ئەوەى ئێستا لە کەرکووک روو دەدات ئەگەر مام جەلال بووایە هەم لە وەزیر و پەرلەمانتارەکانى دەپرسییەوە لە بەرانبەر کەمتەرخەمى و بەدەمەوەنەچوونى هاوارى کەرکووکییەکان، هەم یەکێتیشى وەک هێزێکى کاریگەر دەخستە خزمەتى رەواندنەوەى ئەو هەڕەشانەى سەر کەرکووکییەکانەوە، خۆیشى وەک سەرۆککۆمار سوپا و حکومەتى دەخستە بەردەم بەرپرسیارێتى ئەو رەفتار و هەڵسوکەوتە نادەستوورییانەى لە کەرکووک پەیڕەو دەکرێن. ئاخر لە کوێى دەستوردا هاتووە رێگە بەوە بدات سوپا هەمەرى سەربازى لەگەڵ خێڵ و عەشایەردا بنێرێت بۆ داگیرکردنى زەویوزارى جووتیارى کورد؟ 

 

سەربارى ئەوەى ئەم کێشانەى کەرکووک بەرپرسیارێتیى گەورەیە لە ئەستۆى هەموو حیزب و سەرکردە سیاسییەکان، حکومەت و سەرۆکایەتیی هەرێمى کوردستان، بەڵام دەبێت یەکێتی سەرمەشقى هەڵگرتنى ئەو بەرپرسیارێتییانە لە ناوەندەکانى دەسەڵات لە هەرێمی کوردستان و لە بەغدا بگرێتە دەست، بۆ ئەوەى وەڵامى ئەو هۆکارانە بداتەوە کە بەشێوەیەکى جیاوازتر لەوانى دیکە، کەرکووک بە یەکێتییەوە دەبەستێتەوە.

 

کورد لە رابردوودا بەشێوازى جیاواز، بە بەخشینى کات و توانا و قوربانیی زۆر، بەگژ سیاسەتى تەعریبدا چووەتەوە. سێ نموونەى بەرچاومان هەن لە مێژووى نزیکى پەیوەست بە تەعریبى گوندەکانى کەرکووک، (شەهید نازمى حەمەى سڵێمان، شەهید داراى مامە قالە لە تیپى 21ـی کەرکووک و شەهید مامەڕیشە)، لە سێ وێستگە و شوێنى جیاوازدا گورزى گەورەیان لە پرۆسەى تەعریبدا کە ئەگەر ئەو سێ چالاکییەى ئەوان نەبووایە، ئێستا ریشە و قوڵایى و قەبارەى تەعریب لەسەر کەرکووک زۆر لە ئێستا زیاتر دەبوو. بۆیە پێویستە بۆ ئێستاش کورد وەڵامى تووندى هەبێت. 

 

بەڕاستى جێى پرسیارە تەنانەت لەوپەڕى لاوازیی پێگەى کورد و لاوازیی شۆڕشیشدا، بە ئەندازەى ئێستا بێدەسەڵات نەبووە لە بەرانبەر ئەو زووڵم و ستەمکارییانەى لە جووتیارانى کورد دەکرێت. ئەمڕۆ کورد لە بەشێکى جوگرافیاى باشوورى کوردستان خاوەن حکومەت و هێزى پێشمەرگە و دەزگاى جۆراوجۆرى ئەمنیی خۆیەتى و لە بەغداش پۆستى سەرۆککۆمار و وەزیرى داد و جێگرى سەرۆکوەزیران و پەرلەمان و وەزیرى دەرەوە و چەندین پۆستى گرنگى دیکەى لەنێو سوپا و دەزگا ئەمنییەکانى بەغدا بەدەستەوەیە، بەڵام بە بەرچاوى خودا و خەڵک و دونیاوە خێڵە بەدەوییەکانى عەرەب بە هەمەرى سەربازییەوە وەک سەردەمى تاڵانى پێشتریان، دێنە سەر گوندە کوردییەکان و هەڕەشەى داگیرکردنى ماڵ و موڵکیان دەکەن، کوردیش بەو جۆرە وەک تەماشاکار لە دیمەنە تراژیدییەکان بڕوانێت. بۆیە روو دەکەمە کاک بافڵ تاڵەبانى و من لەو دەپرسم ئەگەر مام جەلال بووایە چی دەکرد؟