محەممەد جۆلانی، لە شەڕکردن دژی ئەمریکا لە عێراقەوە بۆ گرتنی بەشێکی سووریا

 

 

ئەحمەد حوسێن شەرع، ناسراو بە محەممەد جۆلانی، لەنێو گرووپە چەکدارەکاندا بە ئەبوو فاتیح-یش ناو دەبرێت. هەندێ سەرچاوەش دەڵێن: ناوی راستەقینەی ئوسامە عەبسی-یە، بەڵام خۆی لە راگەیێندراوێکدا کە رۆژی پێنجشەممە بڵاویکردەوە، خۆی بە ئەحمەد شەرع ناساندووە.

 

ساڵی 2021 لە هەڤپەیڤینێکیدا لەگەڵ میدیای PBSـی ئەمریکی، جۆلانی پشتڕاستی کردەوە ناوی (ئەحمەد شەرع)ـە. گوتیشی، وشەی جۆلانی بۆ ئەو ناوچەیە دەگەڕێتەوە (بەرزاییەکانی گۆلان) کە خێزانەکەی خەڵکی ئەوێن.

 

ساڵی 1982 لەدایکبووە، کەسێکی شەڕکەری جیهادییە و لە ساڵی 2003ەوە، دوای کۆنترۆڵکردنی عێراق لەلایەن ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی، کە ئەوکات تەمەنی تەنیا 21 ساڵ بوو، دەستی بە شەڕکردن کردووە، کە خۆی بە "شەڕکردنی دژی کوفر" ناوی بردووە.

 

جۆلانی، لە هەڤپەیڤینێکیدا لەگەڵ رۆژنامەڤانێکی ئەمریکی دا، بۆ یەکەم جار زانیاری لەبارەی ژیانی کەسیی خۆیەوە دەدرکێنێت و دەڵێت: لە ریازی پایتەختی سعودیە لەدایکبووە، باوکی ئەندازیاری نەوت بووە و ماڵباتەکەی لە ساڵی 1989 گەڕاونەتەوە بۆ سووریا و لە دیمەشق ژیاون.

 

ناسناوی (جۆلانی) لە بەرزاییەکانی جۆلان یان گۆلانەوە هاتووە، کە بە رەچەڵەک خەڵکی ئەو بەرزاییانەن کە کەوتووتە سنووری سووریا و ئیسرائیل.

 

 

جۆلانی لە ساڵی 2003 چووەتە نێو رێخکراوە چەکدارە جیهادییەکان، سەرەتا لەگەڵ رێکخراوی ئەلقاعیدە دەستیپێکردووە و 13 ساڵ لەو رێکخراوە بووە، واتە تاوەکو ساڵی 2016. 

 

- 2004 بۆ 2006 لە رێکخراوی قاعیدە بووە لە عێراق

 

- لە کانوونی دووەمی 2006 تاوەکو تشرینی یەکەمی 2006، لە ئەنجوومەنی شوورانی موجاهیدین لە عێراق کاری کردووە

 

- لە 2006 تاوەکو 2012 لە ریزەکانی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) بووە

 

- لە 2012 تاوەکو 2016 لە ریزەکانی گرووپی جەبهەتولنوسرە بووە

 

- لە 2016 بۆ 2017 لە بەرەی فەتحی شام بووە

 

- لە 2017ەوە سەرۆکی دەستەی تەحریری شام (هەتەشە)یە

 

 

ساڵی 2003، ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی، لە ئاسمان و زەوییەوە هێرشیان کردە سەر عێراق و لە ماوەیەکی دیاریکراودا حکومەتی بەعسیان بە سەرۆکایەتیی سەدام حوسێن رووخاند. 

 

لەو ساڵەدا، جۆلانی چووەتە عێراق بۆ شەڕکردنی دژی ئەو هێزانە (کە بە داگیرکەری خاکی موسڵمانانیان هەژمارکردوون)، جۆلانی چووەتە ریزەکانی رێکخراوی ئەلقاعیدە و بووەتە کەسێکی نزیکی ئەبو محەممەد زەرقاوی، سەرۆکی ئەوکاتی رێکخراوی قاعیدە لە عێراق.

 

دوای کوژرانی زەرقاوی لە هێرشێکی ئاسمانیدا لە ساڵی 2006، جۆلانی عێراق جێدەهێڵێت و ماوەیەک لە لوبنان دەمێنێتەوە، لەو ماوەیەدا پاڵپشتی لە گرووپی جوندولشام دەکات، بەڵام زۆر نابات جارێکی دیکە دەگەڕێتەوە بۆ عێراق.

 

ماوەیەکی کەم دوای گەڕانەوەی، هێزەکانی ئەمریکا دەستگیری دەکەن و لە زیندانێک لە بنکەی بوکا لە پارێزگای بەسرە زیندانی دەکرێت. 

 

جۆلانی لەگەڵ هەزاران کەسی دیکەی تووندئاژۆ لە زیندان بووە، لەو ماوەیەدا زیندانییەکانی فێری زمانی عەرەبی رێزمانی کردووە، ئەمەش ناوبانگی زیاتری پێبەخشی و زیاتر لەناو عێراق ناسرا.

 

دوای ئازادکردنی لە ساڵی 2008، جۆلانی جارێکی دیکە چەک هەڵدەگرێتەوە و پەیوەندی بە ئەبوبەکرد بەغدادی، سەرۆکی ئەوکاتی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق دەکات. بەهۆی ئەوەی لە شەڕدا رۆڵێکی کاریگەری هەبووە، کراوەتە بەرپرسی ئۆپەراسیۆنەکانی دەوڵەتی ئیسلامی لە سنووری نەینەوا.

 

 

تاوەکو ئێستا وردەکاری لەبارەی ژیانی تایبەتی محەممەد جۆلانی ئاشکرا نەکراوە، هۆکارەکەش خۆیەتی کە نەیهێشتووە زانیاری زۆر لەبارەیەوە بزانرێت.

 

گۆڤاری تایم TIMEـی ئەمریکی لەبارەیەوە دەڵێت: "لە کۆبوونەوەیەکی گرووپە چەکدارەکاندا کە سەرکردەکانی ئەحرار شام، لیوای سقوری شام، لیوای ئیسلام و چەند گرووپێکی دیکە تێیدا بەشداربوون، محەممەد جۆلانی بە دەمامکەوە بەشداریکردووە و رەتیکردووەتەوە رووخسار و ناسنامەی خۆی ئاشکرا بکات. هەروەها ئامادە نەبووە زانیاری لەبارەی سەرکردەکانی گرووپەکەی، شەڕکەران و سەرچاوەی پارەدارکردنی بدات."

 

 

جۆلانی، بەشداری چەندین شەڕی سەختی دژی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی و حکومەتی سووریا کردووە. ئاژانسی هەواڵی سپۆتینکی رووسی لە 18ی شوباتی 2019 رایگەیاند، محەممەد جۆلانی لە تەقینەوەیەکدا لە شاری ئیدلب، سەری بە سەختی برینداربووە و چووەتە دۆخی کۆما (بێهۆشی)یەوە. 

 

ئاژانسەکە دەڵێ: جۆلانی بە برینداری گواستراوەتەوە بۆ نەخۆشخانەیەکی شاری هاتای لە تورکیا، بەڵام دواتر تورکیا ئەو هەواڵەی رەتکردەوە.

 

 

ساڵی 2013، رێکخراوی داعش لە سووریا بە تەواوی خۆی بەهێزکرد، ئەوکات ئەبوبەکر بەغدادی دەستی بە پاکتاوکردنی گرووپە جیهادییەکان کرد و خستنیە ژێر رکێفی خۆیەوە، بەڵام محەممەد جۆلانی رەتیکردەوە وەکو گرووپێکی لاوەکی، گرووپەکەی (بەرەی نوسرە) بچێتە ژێر رکێفی داعشەوە و دژی بڕیارەکەی بەغدادی وەستایەوە.

 

جۆلانی بۆ خۆڕاگری بەرامبەر داعش و مانەوەی لە سووریا، چووە پاڵ ئەیمەن زەواهیری (سەرۆکی رێکخراوی قاعیدەی ئەوکات) و بەیعەتی پێدا. زەواهیریش پاڵپشتیی جۆلانی کرد بۆ مانەوەی گرووپە چەکدارەکەی.

 

هەرچەندە پێشتریش لە عێراق بەیعەتی بە قاعیدە دابوو، بەڵام بەم هەنگاوەی، لەنێوان داعش و قاعیدە دا بە تەواوی خۆی یەکلایی کردەوە، ئەمەش وایکرد، گرووپەکەی ببێتە باڵی فەرمیی قاعیدە لە سووریا. 

 

ئەبوبەکرد بەغدادی، ئامادە نەبوو بڕیارەکەی جۆلانی قبووڵ بکات، مکوڕ بوو لەسەر ئەوەی گرووپەکەی جۆلانی بخاتە ژێر رکێفی خۆیەوە، ئەوەش بووە هۆی پێکدادان لەنێوان بەرەی نوسرە و داعش لە خاکی سووریا.

 

ئێستا محەممەد جۆلانی تەمەن 42 ساڵ، سەرۆکایەتیی گرووپێکی چەکدار دەکات بە ناوی (دەستەی تەحریری شام)، کە هەمان جەبهەتولنوسرەی پێشووە. 

 

دەستەی تەحریری شام، گرووپێکی ئیسلامیی سوننی، سەلەفی، جیهادی، وەهابی و نەتەوەیی سووریاییە. لە ساڵی 2017دا خۆیان لەو وڵاتە راگەیاندووە. 

 

ئەو دەستەیە زیاتر لە 20 هەزار چەکداری هەیە و تورکیا و قەتەر بە شێوەی ناڕاستەوخۆی پاڵپشتیی دەکەن. 

 

رۆژی 27.11.2024، دەستەی تەحریری شام بە سەرۆکایەتی جۆلانی، هێرشێکی لەناکاوی کردە سەر پارێزگای حەلەب، دوای سێ رۆژ گرتنی شارەکەی راگەیاند، بەڵام دوو گەڕەکی کوردنشین (ئەشرەفییە و مەقسوود) لە دەستی هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) ماوە. 

 

رۆژی 5-12-2024، دەستەکە کۆنترۆڵکردنی شاری حەمای راگەیاند و بەرەو حومس پێشڕەوییان کرد، دوایین زانیارییەکان دەریدەخەن "10 کیلۆمەتر ماوە بگەنە ناوەندی شارەکە"، کە دوایین پارێزگایە و لەوێوە راستەوخۆ بەرەو دیمەشقی پایتەخت پێشڕەوی دەکەن. 

 

لە لایەکی دیکەشەوە گرووپە چەکدارەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سووریا کە لە تورکیاوە نزیکن، سنوورێکی فراوانیان لە شەهبا و تەلڕەفعەت گرتووە. 

 

 

محەممەد جۆلانی، سەرۆکی دەستەی تەحریری شام (هەتەشە) لە پەیامێکی ڤیدیۆییدا دڵنیایی بە محەممەد شياع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق دەدات کە ئەوان نابنە هەڕەشە بۆ سەر عێراق، دەشڵێت، دوای "رووخاندن"ی حکومەتی بەشار ئەسەد و "دروستکردنی سووریای نوێ،" دەیانەوێت پەیوەندیی سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابوورییان لەگەڵ عێراقدا هەبێت. 

 

جۆلانی هەروەها داوا لە سوودانی دەکات، رێگە بە حەشدی شەعبی نەدات دەستوەردان لە سووریا بکات. 

 

سوودانی شەوی یەکشەممە، داوای لە هەموو فەرماندە سیاسی و سەربازییەکان کرد، چاودێری و پاسەوانی لەسەر سنووری عێراق لەگەڵ سووریا چڕبکەنەوە، لە کاتێکدا دەستەی تەحریری شام و هاوپەیمانەکانی لە لایەک و گرووپە چەکدارەکانی لایەنگری تورکیاش لە لایەک، هێرشیان بۆ سەر ناوچەکانی ژێر کۆنترۆڵی حکومەت دەستپێکردووە و تا ئێستا کۆنترۆڵکردنی ناوەندی شارەکانی حەلەب و حەمایان راگەیاندووە. 

 

سوودانی هەروەها رایگەیاند: "ئاسایشی عێراق گرنگترین کاری لەپێشینەیە بۆ حکومەت و بەرپەرچی هەر هێرشێک دەدرێتەوە کە خاکی عێراق و سەروەرییەکەی بکاتە ئامانج."

 

لەو ڤیدیۆیەدا کە رۆژی پێنجشەممە پێش هەواڵی گرتنی حەما بڵاوکرایەوە، دەردەکەوێت جۆلانی لەسەر مۆبایلێک گوێ لە ڤیدیۆیەکی سوودانی دەگرێت کە قسە لەسەر دۆخی سووریا و "مەترسییەکانی" بۆ سەر عێراق دەکات. 

 

جۆلانی دەڵێت: "زۆر نیگەرانی و وەهممان گوێ لێبووە لە سیاسەتڤانانی عێراقەوە گوایە ئەوەی لە سووریا روودەدات بۆ عێراقیش درێژدەبێتەوە. من بە شێوەیەکی یەکلاکەرەوە دەڵێم، ئەم شتە 100٪ هەڵەیە."

 

سەرۆکی دەستەی تەحریری شام هەروەها دەڵێت: "وەک چۆن عێراق و بەڕێز محەممەد شياع سوودانی توانییان بەم دواییانە خۆیان لە جەنگی نێوان ئێران و ناوچەکە بپارێزن، پشتیوانیی لێ دەکەین عێراق لە جەنگێکی نوێی پەیوەست بە سووریا بپارێزێت. ئەوەی لە سووریا روودەدات ئەوەیە، گەل لە دژی ئەم رژێمە تاوانکارە راپەڕیوە و ئێستاش بەرگری لە خۆی دەکات و مافەکانی لەم رژێمە وەردەگرێتەوە."

 

جۆلانی هەروەها ئاماژە بەوە دەکات: "شۆڕش پەیوەندیی بە عێراقەوە نییە، بەڵکو بە پێچەوانەوە، دەیەوێت پەیوەندیی ستراتیجیی، ئابووری، سیاسی و کۆمەڵایەتی [لەگەڵ عێراق] بەهێز بکات دوای بونیادنانی سووریای نوێ و لەنێوچوونی ئەم رژێمە تاوانکارە."

 

جۆلانی داوا لە سوودانی دەکات، "ئەرکەکەی لە ئەستۆ بگرێت و رێگە نەدات حەشدی عێراقی دەستوەردان لە دۆخی سووریادا بکات و پشتیوانی لەم رژێمە رووخاوە بکات."

 

دەستەی تەحریری شام چەندین جار رووبەڕووبوونەوە و شەڕی راستەوخۆی لەگەڵ سوپای سووریا، هێزەکانی سووریای دیموکرات و چەند گرووپێکی دیکەی ئیسلامی لە سووریا هەبووە.

 

گرووپەکە لەسەر پرسی مافەکانی مرۆڤ، شێوازی مامەڵە لەگەڵ خەڵکی سڤیل، ئازادیی سیاسی و بەکارهێنانی یاسای تووند رووبەڕووی چەندین رەخنە بووەتەوە.  

 

دەستەی تەحریری شام لەلایەن ئەمریکا، کەنەدا، بەریتانیا و یەکێتیی ئەورووپاوە خراوەتە لیستی تیرۆرەوە. 

 

10 ملیۆن دۆلار بۆ ئەو کەسەی شوێنی جۆلانی ئاشکرا بکات

 

لە ساڵی 2017ەوە، محەممەد جۆلانی لە لیستی "تیرۆریستە داواکراوەکان"ی ئەمریکا دایە. 

 

رۆژی 11-5-2017، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، 10 ملیۆن دۆلار دەداتە هەر کەسێک کە زانیارییان لەبارەی شوێنی محەممەد جۆلانی پێ بدات.