فەهمی بورهان: پرۆسەی بەعەرەبکردنی ئێستا زۆر مەترسیدارترە لەوانەی رابردوو

 

 

فەهمی بورهان، سەرۆکی دەستەی گشتیی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ دووشەممە 05-09-2022 میوانی بوولتەنی هەواڵەکانی نیوڕۆژی تۆڕی میدیایی رووداو بوو، کە سەنگەر عەبدولڕەحمان پێشکێشی دەکات.

 

سەبارەت بە پرسی بەعەرەبکردن لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان، فەهمی بورهان گوتی، "بەعەرەبکردن بەردەوامە، بە بڕوای من ئەوەی ئێستا روودەدات زۆر مەترسیدارترە لەوانەی کە لە رابردوودا روویانداوە."

 

سەرۆکی دەستەی گشتیی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان پێیوایە پرسی بەعەرەبکردن "پێویستی بە بیرکردنەوە و لێکدانەوە و شرۆڤەی زۆر نییە، بەعەرەبکردن هەیە. پرسیاری جیددی ئەوەیە چی بکرێت بۆئەوەی ئەو مەترسییە کەم بکرێتەوە؟ ئەمەش تەنیا مەترسییەک نییە لەسەر خانەقین، پرسی بەعەرەبکردن پرسێکی گشتگیرە بۆ خانەقین، شنگال و مەخموور. لە قەراج ماڵی کوردی تێدا نەماوە، لە دوایین کۆبوونەوەمان لە دەستە راپۆرتمان بۆ هاتووە لە سەعدیە 90%ی کورد لەلایەن دەسەڵاتی لۆکاڵییەوە دەربەدەر کراوە."

 

 

بە گوتەی فەهمی بورهان، لە ناوچە کێشەلەسەرەکان، "خەڵک دەردەکرێت، زمانی کوردی دەشێوێندرێت، لە شوێنە گشتییەکان تابلۆی کوردی لێدەکرێتەوە، لە فەرمانگەکان زمانی کوردی لادەبرێت و زمانی عەرەبی دادەنرێت. لەڕووی هاتنی عەرەبیش بۆ ئەو ناوچانە بۆ گۆڕینی دیموگرافیا، بەردەوامە."

 

لە درێژەی قسەکانیدا ناوبراو ئەوەی گوت، مەترسییەکە تەنیا ئەوە نییە لە حەویجەوە خەڵک دەچێتە نێو کەرکووک، دەشپرسێت، "لە بەسرەوە کابرا کاری چییە لە کەرکووک؟ لە کاتێکدا دۆخی گوزەرانی خەڵک لە بەسرە باشترە لە کەرکووک، لە ناسریە باشترە وەکو لە کەرکووک.. بۆ دێن لە کەرکووک نیشتەجێ دەبن؟ بۆچی فۆرمی پسوولەی خۆراکیان بۆ دەگۆڕدرێت؟ ئەگەر بەرنامە و پلانێکی لەپشتەوە نەبێت چ مەبەستێکی دیکەی هەیە؟"

 

لەبارەی پرۆسەی بەعەرەبکردنەکە، فەهمی بورهان دەڵێت، بە دوو ئاراستە دەکرێت، "ئاراستەیەکیان لە دەوروبەری کەرکووکەوە لە ریاز و حەویجە و عەباسییە و یایچی و تازە دەچنە نێو کەرکووک، کە ئەمەشیان تاڕاددەیەک لەڕووی دەستوورییەوە رێگەپێدراوە، بەڵام دواجار ئەمەش هەر دیمۆگرافیای ناوەندی شارەکە دەگۆڕێت. ئاراستەکەی دیکە بریتییە لەو خەڵکانەی لە پارێزگاکانی دیکەی وەکو زیقار، بەسرە، میسان، تکریت و سەلاحەدینەوە دێن بۆ ناو کەرکووک و خانەقین.. شنگالیش مرۆڤ نازانێت لە چ گۆشەیەکەوە باسی بکات."

 

خاڵێکی دیکەی مەترسیدار بەلای سەرۆکی دەستەی گشتیی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستانەوە، پرسی زمانی کوردییە و پێیوایە، "بابەتەکە زیاد لە رووخسارێکی هەیە، زیاد لە پلانێکیش لەپشت ئەو بەرنامەوە هەیە. ئومێد دەکەم ئەمە بەرنامە بۆداڕێژراو نەبێت، خەڵکە دەستڕۆیشتووەکەی دەسەڵات و فەرمانڕەوایی عێراقی لەپشتەوە نەبێت."

 

لەبارەی بەعەرەبکردنەوە، فەهمی بورهان نموونە بە دۆخی وەرزش لە کەرکووک دەهێنێتەوە و دەڵێت، "ئەگەر لەڕووی پلە و پۆستەوە سەیری بکەین هەیکەلی بەڕێوەبەرایەتیی وەرزش و لاوانی کەرکووک دەبینی هەمووی عەرەبە، تاک و تەرا کورد و تورکمان دەبینیت."

 

 

ئەو لەو باوەڕەدایە کە دەستگەیشتن بە زانیاری کارێکی هەروا ئاسان نییە و "تاوەکو بەڵگەیەکم دەستدەکەوێت و سەرکردایەتیی سیاسیی کورد و سەرۆکایەتیی ئەنجوومەنی لێ ئاگادار دەکەمەوە، کاتێکی یەکجار زۆرم دەوێت و کاتی پێویستە، بۆ نموونە بڕیارێکمان هەیە بە ژمارە 418 لە ساڵی 2019 دەرچووە بۆ تاپۆکردنی خانووە زێدەڕۆکانی هەموو عێراق، لە ساڵی 2021 دێن کەرکووکی لێ بەدەر دەکەن. ئێمە تازە ئەو نووسراوەمان دەستدەکەوێت. باشە ئەگەر ئەمە بەعەرەبکردن نەبێت، بەرنامە بۆداڕێژراو نەبێت و جۆرێک نەبێت لە پلان، ئەی چییە؟"

 

سەبارەت بە هەوڵەکان بۆ رێگریکردن لەو پرۆسەیە و گەیاندنی سکاڵا بۆ لایەنە پەیوەندیدارەکان، ئەو بەرپرسە ئەوەی خستەڕوو، فەرمانگەی یاسایی خۆیان راسپاردووە، بۆئەوەی هەموو بەڵگەکان کۆبکەنەوە "لەسەر ئەو زێدەڕۆییەی دەکرێتە سەر زمانی کوردی، ئەو ناوانەی کە هاتوونەتە ناو شار و قەزا و ناحیەکانی ئێمە. دۆسیەیەکمان کردووەتەوە، دەمانەوێت کاتێک کە دەچینە نێو پرۆسەیەکی یاسایی، بە هێمنی بچین و بەڵگەی روون پێشکێش بکەین، بۆئەوەی 100% ئەو کەیسە ببەینەوە."

 

لەبارەی هەوڵەکانی سەرکردایەتیی سیاسیی کوردستانیش، فەهمی بورهان پێیوابوو یەکێک لە گرفتەکان ئەوەیە، "گوتارەکانمان جیاوازە، ئەگەر کورد دەیەوێت رووبەڕووی ئەو مەترسییە ببێتەوە و لە قەبارەی ئەو مەترسییە تێبگات، پێویستی بە گوتار و وەرقەیەکی هاوبەشە، ئەوکات بێگومان قەبارەی ئەو مەترسییەش کەم دەبێتەوە. تاوەکو ئێستا دیدگایەکی روون و هاوبەشمان نییە بۆ کەمکردنەوەی ئەو مەترسییانەی لەسەر نەتەوەکەمان هەیە."

 

بە بڕوای سەرۆکی دەستەی گشتیی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان، کەرکووک، خانەقین، شنگال، شێخان، زوممار، مەندەلی، سەعدیە و جەلەولا ئەوەندە دەهێنن، کە سەرکردایەتیی سیاسیی کورد نەچێتە نێو هیچ پرۆسەیەکی گفتوگۆکردنی بیناکردنەوەی ئەو حکومەتە، کە بڕوای بە جێبەجێکردنی ماددەی 140ی دەستوور نەبێت.