هاواری رۆژنامەڤانێكی كورد لە رۆژئاڤا
دەلیل سولەیمان*
فرانس پرێس ـ قامشلۆ
كاتێك كوڕەكەم لەدایكبوو، ناومان نا ئاڤان. ئاڤان واتە بە رەونەق و بووژاوە و ئاواتم ئەوە بوو ناوەكە رەنگدانەوەی لەسەر ئەو رێگەیە هەبێ كە كوڕەكەم لە ژیانیدا دەیگرێتەبەر. ئێستا دوای ساڵێك بیر لەوە دەكەمەوە چۆن دەكرا ناوێكی وەها لەو كوڕە بنێم؟ چۆن دەكرێ كەسێك لە جەرگەی ئەو هەموو ماڵوێرانی و كاولكارییەی وڵاتەكەی مندا هیوای هەبێ.
من كوردێكی خەڵكی باكووری سووریام، ساڵانێكە لەم وڵاتە وێنەی شەڕ دەگرم. من مەرگ، كاولكاری، هیوابڕاوی و مەینەتیم بینیوە، بەڵام جاران هەموو كات دوای هەموو ئەوانە دەگەڕامەوە سەر ماڵە ئارام و پارێزراوەكەی خۆم. ئێمە ئیدارەی خۆسەریمان هەبوو، بەو پێیەی كە لەگەڵ ئەمریكییەكان توانیبوومان شكست بە خەلافەتەكەی داعش بهێنین، جورئەتی ئەوەمان بە خۆمان دەدا خەون بەوەوە ببینین كە خاكەكەمان بە ئارامی و لە ئاشتیدا دەمێنێتەوە. ئەمە خەونێكی كەم نییە بۆ خەڵكێكی بێ وڵات كە چەندین سەدەیە لە ململانێی نێوان زلهێزەكانی ناوچەكەیاندا گیریان خواردووە.
سەردەمێك هەبوو كە بەڕاستی وامدەزانی تۆسقاڵە دادپەروەرییەك ماوە. ئەوە ئەو كاتە بوو فۆتۆی ئەو ژنانەم دەگرت كە لە دژی جیهادییەكانی داعش شەڕیان دەكرد. هەندێك لەو ژنانە پێشتر لەژێر دەستی داعشدا كۆیلە بوون، كەچی هاتبوون لە مەیدانی شەڕدا رووبەڕوویان ببنەوە و تێكیانبشكێنن. ئەمە شتێك بوو دادپەروەرانە دەینواند، بەڵام من هەڵە بووم و زوو حوكمم دابوو. لەم چەند هەفتەیەی رابردوودا جیهانی ئێمە سەرەونخوون بووەوە. ئیدی هەست ناكەم هیچ شتێك دادپەروەرانەیە. بەڵكو هەموو شتێك پووچ و بێمانایە. لەو چەند رۆژەی دواییدا فێری حەقیقەتی ئەم گەردوونە بووم و زانیم چەرخی گەردوون لەناو دۆخی بێهوودەییدا دەخولێتەوە.
لەو كاتەوەی سەرۆكی ئەمریكا دۆناڵد ترەمپ بڕیاری كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكای لە رۆژاڤای كوردستان داوە، ئێمەی كورد لە دۆخی شۆكدا دەژین. هێزەكانی ئەمریكا نەك هەر هاوبەشی كورد بوون لە شەڕی تێكشكاندنی داعشدا، بەڵكو لەمپەڕێك بوون بۆ توركیا كە ساڵانێكە لە دژی سەرهەڵدانی كورد شەڕ دەكات و دەیویست هێز بنێرێتە ناو سووریا و ناوچەیەكی بەتاڵ لەو شەڕڤانانە دروست بكات.
پاش بڕیارەكەی ترەمپ، توركیا هێزی رەوانە كرد و لەو كاتەوە كورد كاتێكی زۆری بەدەستەوە نەماوە بیر لە هیچ شتێكی دی بكاتەوە، جگە لە بەرگریكردن لە ناوچەكانی، بۆ ئەوەی شارەكان بە سووك و ئاسانی نەكەون. ئێمە بینیمان كە ئەمریكییەكان بەڵێنی خۆیان نەبردەسەر، نەك هەر شوێنەكانیان چۆڵ كرد، بەڵكو بەدەم كشاندنەوەی هێزەكانیانەوە، هەندێك لە سەنگەرەكانی بەرگریی خۆیشیان تێكدا. لەوە دەچێ ئەمریكا یارمەتیدەر بووبێ لە لاوازكردنی ئێمەدا، بۆ ئەوەی بێ شەڕ خۆمان مل بۆ توركیا بدەین، بەڵام كورد هەست دەكات دەبێ هەتا ئەوپەڕی كۆتاییە تاڵ و ناخۆشەكەش شەڕ بكات، نەكا ژیانێك بژین، بە چاوی خۆمان ئەو چارەنووسە ئابڕووبەرە ببینن كە چاوەڕێمان دەكات، ئەگەر شەڕی توركیامان دۆڕاند. كورد چیدی متمانە بە هیچكەس ناكات بە خۆی نەبێ.
ئێمە هەزاران كەس لە رۆڵەكانی خۆمانمان بەخشی بۆ ئەوەی هەڕەشەی تیرۆر نەهێڵین. بەڵام هاوبەشەكانمان، بە تەنیا جێیانهێشتین بۆ ئەوەی خۆمان بە تەنیا رووبەڕووی توركیا ببینەوە. كورد سەرۆكی ئەمریكا دۆناڵد ترەمپ وەك بازرگانێك دەبینێ كە لە یەك چاوترووكاندا كورد لە بەرامبەر پارەدا دەفرۆشێ. كورد ترەمپ وەك پیاوێكی تێكچوو و راڕا دەبینێ كە میزاجی لە نێوان شەو و رۆژێكدا دەگۆڕێ. ترەمپ بە راستی نەبوو كاتێك بەڵێنی دا هاوبەشەكانی خۆی لە شەڕدا دەپارێزێ. ترەمپ خیانەتی لێكردین، ئەوەش شتێكە ئێمە بە درێژایی مێژووی خۆمان بەسەرمان هاتووە.
ئێمە سەدان ساڵە لێرەین و دەزانین زلهێزەكانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بێبەزەیین لەگەڵ نەتەوەكانی دیكە، دەزانین ئەو نەتەوانە یان دەكوژرێن یان بە زەبری زۆر بە عەرەب یان بە تورك دەكرێن، وەك چۆن باوانی دوژمنەكانی دیكەشیان هەر بەو چارەنووسە چوون.
جاران ئەگەر لە شوێنەكانی دی شەڕ هەبووایە وێنەم دەگرت و دواتر بۆ پشوو دەگەڕامەوە ماڵ، بەڵام ئێستا لەدوای بینینی شەڕ و بۆردومانەوە دەگەڕێمەوە ماڵ و زێدی خۆم، بۆ ئەوەی لێرەش هەمان چارەنووس ببینمەوە، رووبەڕووی هەمان گرژی و بێ ئەمانی و نائارامی ببمەوە. ترس لەناو جێی خەویشدا بەرۆكمان بەرنادات.
لەو ماوەیەدا، رۆژێكیان دوای رووماڵی شەڕی سەرێ كانیێ گەڕامەوە ماڵ. دەرگام كردەوە و بەسەر گریانی كوڕەكەمدا كەوتم، چونكە دەنگی تۆپبارانی شارەكەی خۆمانی دەبیست. لە رۆژی لەدایكبوونیەوە، ئەوە یەكەمجار بوو گوێی لە شتێكی وەها بێ. تۆقابوو. هەتا نەهاتە سەر سینەی من خەوی لێنەكەوت، فرمێسكەكانی بەسەر روومەتیەوە وشك ببوون. بەدرێژایی شەو نەمتوانی چاوی لەسەر هەڵگرم. ئەو شەوە هەر خەبەری دەبووەوە، دەستی بە گریان دەكرد و دیسان دەخەوتەوە. تۆقیبوو.
ئاواتم بەختەوەریی ئەوە. رەنگە چارەنووس لەگەڵ ئەو میهرەبانتر بێ وەك لەوەی لەگەڵ ئێمە بوو. هیوادارم بزانێ كە ژیان لەژێر هەڕەشەی هێرشی سوپای توركیادا چەند سەخت بوو، ئەو هێرشانەی كە خەونی ئێمەی بۆ ژیان لەسەر خاكی خۆمان و چڕینی گۆرانیی چارەنووسی داستانئامێز و خەمباریی خۆمانی، لەناوبرد.
هەرگیز بە خەیاڵیشمدا نەدەهات رووماڵی ئەو شەڕانە بكەم كە لە كۆبانێ هەتا دەگاتە رەققە بینیومن، بەڵام ئێستا شەڕەكە گەیشتووەتە بەردەرگای ماڵی خۆم كە رەنگە لە چەند رۆژی داهاتوودا لە هێرشێكی ئاسمانی یان تۆپباراندا وێران ببێ.
راستیتان دەوێ هیچ كات بیرم لەوە نەدەكردەوە جیهان گوێ لەوە بخەوێنێ كە ئێستا بەسەر كورد لە سووریا دێ. سەختە فۆتۆی خەڵكێك بگری كە خەریكە گیان دەدەن، كە دڵیان ئێشاوە لەوەی دەمرن و دەزانن وڵاتەكەیان داگیر دەكرێ و كێلی گۆڕەكانیشیان تێكدەدرێ، وەك ئەوەی سەرەتاكانی ساڵی رابردوو لە شاری عەفرین لە باكووری رۆژئاوای سووریا روویدا. تەنانەت كێلی سەر گۆڕەكانیش نامێنێ بۆ ئەوەی شایەتی لەسەر وجودی كورد لەسەر ئەم خاكە بدات.
بە نائومێدییەوە بەرەو چارەنووسی خۆمان هەنگاو دەنێین. مێژوو هیچكات ئەوە لەبیر ناكات كە بەسەر ئێمە هات، چونكە مێژوو بەردەوام خۆی دووبارە دەكاتەوە. مێژوو لێوانلێوە لە شكست و بێ ئومێدی و هەست دەكەیت لە بایەك دەچێ كە تۆز و خۆڵی هەڵگرتووە و هەناسەت لێدەبڕێ.
هەر كاتێك دەچمە شوێنێك بە هاوژینەكەم دەڵێم ئاگای لە خۆی و لە كوڕەكەمان بێ، چونكە رەنگە من نەگەڕێمەوە. ئەویش هەموو كات دەڵێ: "بۆچی باسی مەرگ دەكەیت" و ئینجا دەست بە گریان دەكات. ئەم بیرەوەرییە بەئازارانە بۆ هەمیشە دەمێننەوە.
كاتێك رووماڵی شەڕ دەكەیت، هەموو كات كۆمەڵە دیمەنێك هەن كە لە مێشكتدا بەرجەستەن. ئێستا رێك ئاوهایە. ژنێك لە كاتی ناشتنی براكەیدا خۆی رادەژەنێ. چاوی وەك گۆمی ئاو فرمێسك دەڕژێنێتە سەر گۆناكانی. كچێك بەسەر گۆڕی خۆشەویستەكەیدا شین و رۆڕۆیەتی. باوك و دایكێك تەرمی كوڕەكەیان دەنێژن و بە خۆڵ دایدەپۆشن، لە كاتێكدا دەزانن ئەمە دوایین خاترخواستنە لێی.
لەو رۆژانەدا، دایكێكم بینی لەناو ئەو بریندار و كوژراوانەی دەهێنرانە نەخۆشخانەكە بە دوای لاشەی كوڕەكەیدا دەگەڕا. سەیری رووخساری هەموو مردووەكانی دەكرد، هەموو ئاواتی ئەوە بوو كوڕەكەی خۆی بدۆزێتەوە. لە كۆتاییدا رووخا و كەوت. بەدەم هەناسە بڕكێوە ناوی كوڕەكەی دەگوتەوە. دواتر خەڵكی شوێنەكە پێیانگوت كوڕەكەی مردووە و نەیانتوانیوە تەرمەكەی بدۆزنەوە، پێیانگوت كوڕەكەی لە هێرشێكی ئاسمانیدا لە شارۆچكەی سەرێ كانیێ پارچەپارچە بووە.
زۆربەی جاران، لە كاتی فۆتۆگرتندا چاوم پڕی فرمێسك دەبێ. رەنگە هۆكارەكەی ئەوە بێ كە منیش لە هەمان چارەنووسدا لەگەڵ ئەو خەڵكەی ناو چوارچێوەی كامێراكەمدا هاوبەشم.
ئارەزوو و خەونم زۆر بوون كە دەمویست وەدییان بهێنم. بەڵام ئێستا هەموو شتەكانی دەروبەرم باسی كارەساتم بۆ دەكەن. ئارەزوو و خەونەكان لەگەڵ یەكەم بای بەرەبەیاندا دەبنە هەڵم و نامێنن.
لە كاتی نووسینی ئەم وشانەدا، تەزوویەكی سارد پەنجەكانم دادەگرن و چارەنووسێكی نادیاریش لەسەر ئەم خاكە چاوەڕێمان دەكات، ئەو خاكەی كە دەمویست بە درێژایی ژیانم لەگەڵ خێزانەكەمدا تێیدا بژین.
* دەلیل سولەیمان، دانیشتووی شاری قامشلۆی رۆژئاوای كوردستانە. فۆتۆگرافەرێكی فریلانسەرە و ئێستا لەگەڵ ئاژانسی فرانس پرێس كار دەكات.