شەپۆلی مەرگ؛ رووداو دەچێتە نۆکەندی ئینگلیز و پشکنین بۆ بەلەمی کۆچبەران دەکات

 

کارۆڵ هێگنبۆتۆم: تەواو دڵنیاین کە هەموویان دەبینین پێش گەیشتنیان. لە ساڵی رابردوودا هیچ بەلەمێک نەهاتووە کە لەلایەن ئێمەوە دەستگیر نەکرابێت. لەبەرئەوە زۆر شانازی بەوە دەکەین کە کاری زۆرمان کردووە و هەموو بەلەمەکانمان گرتوون و ئەمەش وادەکات کە رێژەی مردن لەم ئاوانەدا کەم بێتەوە. خۆشبەختین کە کارەکانمان وایکردووە رێژەی مردنی خەڵکی زۆر نەبێت، بەڵام تەنیا مردنیش نییە، رێژەیەکی زۆری خەڵک بە برینداری دەدۆزینەوە، ئیدی هەندێکیان هەر لە کەناراوەکانی فەرەنسا بریندار دەبن و هەندێکیان لە رێگەدا بریندار دەبن. بۆ نموونە هەندێکیان بەهۆی سووتەمەنی رژانەوە لەنێو بەلەمەکە بریندار دەبن و ئەو برینە تاوەکو هەتایە پێیانەوە دەمێنێتەوە. لەبەرئەوە زۆر گرنگە کۆتایی بێنین بە هاتنی خەڵک لە رێگەی ئەم بەلەمانەوە.

 

 

کارۆڵ هێگنبۆتۆم: یەکەکەی ئێمە پێی دەگوترێت فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنی بەلەمە بچووکەکان، زیاتر لە ساڵێکە دامەزراوین و بەشێکین لە پۆلیسی سنووری بەریتانیا. کاری ئێمە، تەواوی جەختی لەسەر ئەوەیە کە رێگە لە بە نایاسایی هاتنی بەلەمە بچووکەکان بگرین بۆ نێو خاکی بەریتانیا. بۆ ئەوەی کۆتایی بەم جۆرە پەڕینەوە مەترسیدارانە بێنین و رێگە لەوە بگرین کە مافیای خراپەکار خەڵکی هەژار و نەهامەتییەکانیان نەقۆزنەوە بۆ ئەوەی پارە بۆ خۆیان پەیدا بکەن.

 

 

کارۆڵ هێگنبۆتۆم: ئەگەری ئەوە هەیە کە کەسانی نێو گرووپە تاوانکارەکانیش لەگەڵ بەلەمەکان دێن بۆ ئەوەی بەلەمەکە لێ بخوڕن بۆ بەریتانیا، بەڵام ئەوەش دەگۆڕێت، هەموو جار وەکو یەک نییە. گرووپی تاوانکاری زۆر هەیە کە ئەم جۆرە گەشتانە رێک دەخەن و میتۆد و شێوازی کارکردنیان جیاوازە بۆ گەیاندنی خەڵک بۆ ئێرە. لەبەرئەوە ئەگەری ئەوەهەیە جار جار خۆشیان لەگەڵیان بێن.

 

 

کارۆڵ هێگنبۆتۆم: بە راستی کار دەکەین بۆ ئەوەی، بۆ نموونە پێنج، شەش، حەوت ساڵ بەر لە ئێستا کێشەکە زیاتر لۆری بوو، کۆچبەر لە پشتی لۆرییەکانەوە بە قاچاخ دەهێنران. ئێستا چاومان لەسەر بەلەمە بچووکەکانە و ئەگەری ئەوەی کە ئەوەش بگۆڕێت و شێوازێکی دیکە بێتە ئاراوە هەیە، بەڵام ئەوەندەی کە رێگەکەنیان بۆ خەڵک کەمتر مەترسیداربێت، ئێمە لای خۆمانەوە هەوڵدەدەین لەگەڵ دۆخەکەدا بگونجێین و رێگە لەم گرووپە تاوانکارانە بگرین. 

 

 

 

جەیمس گرەیس: بەگشتی ئەم جۆرە بەلەمانەن، بەڵام قەبارەیان جیاوازە، بەلەم هەبووە گرتوومانە کە 30 مەتر درێژبووە، ئەوانە زۆر مەترسیدارترن، چونکە درێژترن و لەنێو شەپۆلی ئاودا بەوشێوەیەیان لێ دێت و ئەوەش زۆر مەترسیدارە بەڕاستی.

 

زۆر نابێت دەستمان بەسەر ئەم بەلەمانەدا گرتووە و دەبینی هەر لە ئێستاوە دەستیان بە لەدەستدانی هەوا کردووە. ئەوەش کێشەی ئەم جۆرە بەلەمانە نیشاندەدات. بۆ نموونە ئەگەر تەماشای نێو ئەمە بکەیت، دەبینی کونێک لە زەوی بەلەمەکەدا دەکەن. بۆ ئەوەی کاتێک کە لەنێو دەریادایە، کۆچبەرەکان بە پەمپ هەوای تێبکەنەوە. 

 

  

جەیمس گرەیس: بەڵێ هەوای زۆری تێدایە و تازەش دەستی بەسەردا گیراوە. 

 

 

جەیمس گرەیس: 31ی مانگ.

 

 

جەیمس گرەیس: بەڵێ. 

 

 

جەیمس گرەیس: نەخێر. ئەو قسەیەی تۆ تەواو راستە، بەڵام ئەوەی کە دەبێت تێیبگەین ئەوەیە کە ئەم بەلەمانە لە سەر ئینتەرنێت بەم شێوەیە ناکڕدرێن بۆ ئەوەی پێی بێن بۆ بەریتانیا. ئەمانە لە کارگەی بازرگانی دا دروست ناکرێن. بە باشی دروست نەکراون. ئەمانە زۆر پارچەی جیاواز جیاوازن و کەسێک، گرووپێکی تاوانکاری پێکەوەی لکاندوون. ئەمە بەلەم نییە، تەنیا شتێکە کە دەکەوێتە سەر ئاو و خەڵکی لەسەر دادەنێن. ئەو پلاستیکەی لێی دروستکراوە لە شوێنی دیکەوە دەهێنرێن. ئەو پلاستیکە بۆ بەلەم دروست نەکراوە. بۆ شتی دیکە دەگونجێت، بەڵام پێکەوە لکێندراوە و تێپی لێدراوە و زۆر پارچە پێکەوە لکێنراون. بۆ خۆت دەبینیت.

 

ببوورە تۆزێک دەجووڵێم.…. 

 

ئەم کۆتاییەی دەبینی، ئەم بەشەی کۆتایی لێرە، زۆر جار ئەمانە لێرە خۆیان پێکیەوە دەلکێنن. راستیت پێ بڵێم، ئەمە هێشتا بەلەمێکی باشە لە چاو هەندێکی دیکە. هەندێکی دیکەمان هەیە کە لەمە خراپترە. ئەم نایلۆنە پێکەوە لکێنراوە و دواتر بە تێپ بەم بەشەی دیکەوە لکێنراوە. ئەمە ئەو بەشەیە کە زۆرجار دەشکێت. کاتێک کە خەڵکی زۆر سوار دەکەن، ئەم بەشانە دەبینین کە دەشکێن. ئەوە کە وادەکات زۆریان ژێرئاو بکەون. شتێکی دیکەش ئەوەیە، ئەگەر ئەم بەلەمە لەلایەن کارگەیەکەوە دروستکرابووایە، لە ناوەوە بەش بەش دەبوو. بۆ ئەوەی ئەگەر بەشێکی کون بوو یان کێشەیەکی بۆ دروست بوو، هێشتا بەلەمەکە سەلامەت بێت. لە زۆربەی دۆخەکان دا، نابینین کە ئەم بەلامانە لە چەند بەشێک پێکهاتبن. زۆرینەیان یەک چووپن، لەبەرئەوە هەر بەشێکی کون بێت، بەلەمەکە ژێرئاو دەکەوێت. ئاوی تێدەچێت و بەدیوی ناوەوە دەقوپێت. ئەوەش بەداخەوە وادەکات کە کێشە دروستبێ و مردنی لێ بکەوێتەوە. من پێم وایە زۆر لە کۆچبەرەکان نازانن خۆیان دەدەنە دەستی چ شتێک. کاتێک کە پێیان دەڵێن بە بەلەم دەتانبەین و رێکلامەکە دەبینن. پێیان وایە سواری بەلەمێکی باش دەکرێن کە دەتوانێت بەنێو ئاوەکاندا بە باشی بڕوات و بگاتە بەریتانیا، بەڵام وا نییە، ئەمە ئەو بەلەمەیە کە سوار دەکرێن. دواتر ئینجا راستییەکە دەبینن. 

 

ئەو مادەیەی ئەم بەلەمەی  لێ دروستکراوە زۆر تەنکە. وەکو ئەو مادەیەیە کە قەڵای یاری منداڵانی لە مۆڵەکان لێ دروست دەکرێت. مادەیەک نییە کە بۆ دروستکردنی بەلەم بشێت. لەبەرئەوە قاچاخچییەکان ئەم بەلەمانە بەشێوەیەک دروست دەکەن کە زۆرترین قازانجی لێ بکەن، بۆ ئەوەی بتوانن زۆرترین پارەی پێ پەیدابکەن، لەبەرئەوەش ئەوەندەی بتوانن خەڵک دەخەنە نێو ئەم بەلەمانە. دەبینی کە ئەو تەقەڵانەی لە بەلەمەکە دراوە خراپن، بۆ دۆخی دەریا نابن. هەر تەنیا چەند پارچە نایلۆنێکە و پێکیانەوە لکاندووە. هەندێک جار کە ئەم بەلەمانە دەبڕینەوە، دەبینین دوو بەلەم لێکدراوە. شتێکی دیکە دەبینی ئەوەیە، کە زۆر جار شوێنی دەستگرتن بە بەلەمەکەوە لێ بووەتەوە. کۆچبەرەکان لێرە دادەنیشن و هەوڵدەدەن، دەست بە لاتەنیشتی بەلەمەکانەوە بگرن.

 

دەمەوێت باسی ئەوەش بکەم کە رێژەی ئەو هەوایەی لە بەلەمەکەدایە چۆنە. کاتێک کە بەلەمەکە بە کەناڵی ئینگلیز دا دێت، یەکسەر دەست بە لە دەستدانی هەوا دەکەن. لەبەرئەوە لەنێو بەلەمەکەدا زۆر پەمپی هەوای پاسکیل دەبینین. خەڵک ئەم پەمپانە دەکڕن پێش ئەوەی بچنە نێو بەلەمەکەوە بۆ پەڕینەوە لە کەناڵەکە. هۆکاری ئەوەش کە ئەم پەمپانەیان پێیە ئەوەیە کە کاتێک کە بە کەناڵی ئینگلیز دا دێن، دەبێت بەردەوام هەوا لە بەلەمەکان بکەنەوە. چونکە کاتێک کە لەنێو ئاوەکانی کەناڵەکەدان، هەوا لەدەست دەدەن. لەبەرئەوە کۆچبەرەکان بە پەرۆشەوە هەوڵدەدەن کە هەوا بکەنەوە نێو بەلەمەکان. 

 

بەگشتی نابینین کۆچبەرەکان چاکەتی رزگاریان پێ بێت. قاچاخچییەکان، یان گرووپە تاوانکارەکان هەر شتێکیان دەستکەوێت پێیان دەدەن کە خۆیان پێیان وایە لەسەر ئاو دەیانهێڵێتەوە. شتی لەم شێوەیە، ئەم بازنە نایلۆنەیان دەدەنێ. ئەم بازنە نایلۆنییە بۆ ئاوی تەنک دروستکراوە، بۆ یاریکردن لەنێو مەلەوانگە دروستکراوە نەک بۆ پەڕینەوە لە یەکێک لە قەرەباڵخترین ئاوەکانی جیهان. گرووپە تاوانکارەکان ئەمانە دەدەنە کۆچبەرەکان، پێیان وایە ئەمانە کۆچبەرەکان دەپارێزێت، بەڵام نایانپارێزێت و مەترسی خنکانیان لەسەرە.

 

لە راستیدا هەندێک جار دەبینین کە چاکەتی سەلامەتی دەدەنە خەڵک، بەڵام کێشەکە ئەوەیە ئەم چاکەتانە زۆر باش نین. ئەمانە بۆ یاریکردن و بەلەمەوانی نێو رووبارەکان دروستکراون، بۆ نێو دەریا دروست نەکراون. کێشەیەکی دیکەی ئەم بەلەمانە، سووتەمەنییە. سووتەمەنی بۆ بزوێنەرەکان. ئەو سووتەمەنییە چاکەتەکان دەڕزێنێت. وەکو ئەمەی کە دەیبینی. دەبینی ناوەوەی چاکەتەکە هاتووەتە دەرەوە. ئەمە ژیانی خەڵک لە دەریا رزگار ناکات. ئەمە ئەو کێشانەیە کە لە کەناڵی ئینگلیزدا دەیبینین. ئەو خەڵکانەی کە دەخرێنە نێو ئاوەکان، بە باشی ئامادەکارییان بۆ ناکرێت. بەلەمەکان لە دۆخی زۆر خراپدان و ژیانی خەڵک دەخەنە مەترسییەوە. هەندێ جار ئەمانەش دەبینین. پێم وایە ئەمە چووپی ماتۆڕسکیلە. خەڵک پێیان وایە ئەمە دەیانپارێزێت. لەبەرئەوە زۆر شت بەکاردێنن. بەداخەوە شتی لەم شێوەیەش دەبینین بۆ منداڵ. ئەمە بۆ ئەوە کراوە کە نازدارە بچووکەکەت فێری مەلەوانی بکات، نەک  بۆ پەڕینەوە لە زەریا بەکاری بێنێت.

 

بەلەمەکان بزوێنەریان هەیە. سووتەمەنی بزوێنەری بەلەمەکان مەترسیی گەورە بۆ کۆچبەرەکان دروست دەکات. جەستەیان بە سووتەمەنی دەسووتێت. کاتێک کە کۆچبەرەکان لە نێو بەلەمەکەدان، سووتەمەنییەکە لەگەڵ ئاوی دەریادا تێکەڵ دەبێت و کۆچبەرەکان نایبینن، بەڵام ئەو تێکەڵەیە دەستت دەسووتێنێت. زۆر جار دەبینین کۆچبەر کە دێن هەموو دەست و باڵیان سووتاوە. ناشزانن دەستیان بە سووتەمەنی سووتاوە. قاچاخچییەکان ئەوە گرنگ نیە بەلایانەوە و دەیانەوێت هەرچۆنێک بێت خەڵکی بپەڕێننەوە. لەبەرئەوە زۆر کەس بە برینداری دەگەن. ئەوەش مەترسییەکی دیکەیە. 

 

 

جەیمس گرەیس: زۆرجار زیاتریش. ساڵ بە ساڵ دەبینین ژمارەی ئەو کەسانەی لە یەک بەلەمدا سەردەخرێن زیاتر و زیاتر دەبن. ئەوەش نیشانی دەدات کە کۆچبەرەکان بەپەرۆشن و گرووپەکانیش تەنیا ئەوەی گرنگە بەلایانەوە، پەیداکردنی پارەی زیاترە. لەبەرئەوە لەسەر حسابی سەلامەتیی خەڵکی، دەیانەوێت خۆیان دەوڵەمەند بکەن. من بینیومە لە یەک بەلەمدا، 80 کەس، زۆرترین کە بینیومە لە یەک بەلەمدا زیاتر لە 80 کەسی تێدا بووە. هەتا خەڵکی زیاتری تێدا بێت، بەلەمەکە کەمتر سەقامگیر دەبێت لەنێو ئاودا. 

 

 

جەیمس گرەیس: هیچ کەس! هیچ ژمارەیەک نییە کە ئەم بەلەمە بتوانێت بە سەلامەتی هەڵیگرێت. ئەم بەلەمە بۆ هەڵگرتنی خەڵکی ناشێت، بەلەمێک نییە کە لە کارگەیەکی بازرگانی دروست کرابێت، لەبەرئەوە بە هیچ شێوەیەک سەلامەت نییە. من بۆ خۆم لەم بەلەمە رانابینم هیچ کەسێکی تێدا دابنێم. تەنانەت بۆ رێگەیەکی کورتیش بێت. ئەمە دیزاین نەکراوە بۆ ئەوەی لە کەناڵی ئینگلیزی بپەڕێتەوە. بۆ هیچ کەس سەلامەت نییە.

 

ئەمە تەنیا بۆ پەڕینەوە لە ئاوێکی بچووک دەبێت و ئەوکاتیش هەندێک جار دەبێت خەڵکەکەی رزگاربکرێن. دەمەوێت هەندێک لەو شتانەی کە لە بەلەمەکاندا دەیان دۆزینەوە نیشانت بدەم. ئەم شتانە نیشانت دەدەن کە پەڕینەوە بەم بەلەمانە چەند مەترسیدارە. خێزان دەبینین، منداڵ دەبینین کە هەوڵی پەڕینەوە دەدەن بەم بەلامانە. ئەم بەلامانە بۆ هیچ کەس نابێت، چ جای منداڵ و خێزان. 

 

ناوەڕاستی بەلەمەکەش چووپە. کێشەی بەلەمی نێوەڕاست چووپ ئەوەیە کاتێک بەسەر ئاودا دەڕوات بەم شێوەیە دەچەمێتەوە. زۆر جار کۆچبەرەکان وا دەزانن سەلامەتترین شوێنی بەلەمەکە ناوەڕاستی بەلەمەکەیە، بەڵام بە گشتی وانییە. هەندێک جار کاتێک کە خەڵک رزگاردەکەین، دەبینین هەموو کەسێک لەسەر پێ دەوەستێت، دۆخێکی زۆر نائارام دروست دەبێت لەنێو دەریاکەدا و خەڵک دەکەونە خوارەوە و لە تەنیشتی بەلەمەکانەوە دەکەون و ون دەبن، چونکە هەندێک جار ئەوە لە شەودا روودەدات و تیمی فریاگوزاری ناتوانن بیانبینن. ئەوەش دۆخەکە ئەوەندەی دیکە مەترسیدارتر دەکات. ئەم بەلەمانە بە گشتی رەنگیان رەشە و کاتێک کە تاریکە زۆر ئەستەمە ئەم بەلەمانە لە کەناڵی ئینگلیزیدا ببینیت. 

 

بە داخەوە منداڵیش دەبینین، دەبینین منداڵی زۆر کەم تەمەن دێن. منداڵی تەمەن جیاواز دەبینین پێچراونەتەوە و هەوڵی پەڕینەوەیان دەدرێت و دەگەیێنرێنە کەناراوەکان. کاتێک کە بەلەمەکان هەوڵی پەڕینەوە دەدەن، ئاو دەچێتە نێو بەلەمەکان. گرووپە تاوانکارییەکان بە کۆچبەرەکان دەڵێن ئاوی نێو بەلەمەکە دەرکەنە دەرەوە، بەڵام ئەمە بە کۆچبەرەکان ناوترێت پێش ئەوەی سواری بەلەمەکان بن. کاتێک کە دەچنە نێو دەریا ئینجا پێیان دەڵێن دەبێت ئاوی نێو بەلەمەکە دەردەنە دەرەوە. ئەوەش زۆر مەترسیدارە و خەڵکی ترسیان لێ دەنیشێت، چونکە ئەم بەلەمانە پڕن لە خەڵک و هەوڵدەدەن کە ئاوی نێو بەلەمەکە فڕێ بدەنە دەرەوە. شتی لەم شێوەیە دروست دەکەن بۆ ئەوەی ئاوی بەلەمەکە دەربکەن.  

 

دووبارە بڵێمەوە، زۆر جلی منداڵان و شتی وامان لایە. هەموو شتێک بەکاردەهێنن، وەکو تایە و هەرشتێک بۆ ئەوەی بەلەمەکە توانای پەڕینەوەی لە دەریا هەبێت، بەڵام بەهیچ شێوەیەک ئەم بەلەمانە توانای پەڕینەوەی سەلامەتیان لە دەریادا نییە.