دێوانه په‌پووله!
ئه‌وه‌نده‌ی تێگه‌یشتبووم خەڵکی هیچ کوێ نەبوو، ته‌نیا کەسێک کە دیبێتم ئەوەندە ئاوارە و بەرەڵا و ماڵ بەکۆڵ ژیابێ هه‌ر ئه‌و بوو. ته‌نیا خۆی و ریکۆردەرێکی کۆنی ژاپۆنی و سێ چوار کاسێت کە هۆرە یان سۆزی دەروێشانە بوون و له‌ناویاندا مه‌زهه‌ر خالقیه‌کیش به ڕه‌نگێکی سوور له نه‌وارێکی ماکسێڵدا که له سه‌ری نووسرابوو "مڤهر"، ده‌دره‌وشایه‌وه!
ئەم شارەی ئێمە هەموو دوو شه‌قامی سەرەکی هەیه، یەکیان بەره‌و ژوور دەچێ و بە ژێرپردەکە ناوی دەرکردووه و ئەویان بەرەو خوار دەچێ بە قڕگە دەناسرێ. لەم دوو شه‌قامه سەرەکییە و پشت و بەر و ئەملاولای، کۆمەڵێک خەڵک و تاقمی جیاجیا دەژین، ئەوەی تۆزێک لەگەڵ شار تێکەڵ بایە سەلیم و ریکۆردەرەکەی دەناسی و چوون خۆی ده‌یگوت، له‌سه‌ر ده‌ستی شێخێکی ئه‌و ناوه (که من قه‌ت ناوه‌که‌یم بۆ له‌به‌ر نه‌کرا!) تۆبه‌ی کردووه و نه‌واره‌کانیشی زۆرتر سۆز و نه‌وای ده‌روێشانه بوون (که زۆر کات بێده‌نگیی هه‌ردوو شه‌قامی ده‌شکاند). خه‌ڵک پێیان ده‌گوت: ده‌روێ سه‌لیم یان ده‌روێش سه‌لیم! هەر ئەمەی کە لە شارێکی دوو شه‌قامیدا وه‌ها ده‌نگت بێ و له‌سه‌ر زاران بیت نیشانێکی باش نەبوو، ئەم شارە جیا لەو هەموو ڕدێنسپی و پۆپچەرمگ و نەخوێندەوار و بەگە کۆنە و منداڵزادەکانیان، خوێندەوار و سەلەفی و بەرەڵای زۆر بوو.
ئەمە ڕوخساری گشتیی شار بوو: به‌ره‌ڵڵا/ سه‌له‌فی/ خوێنده‌وار!
ئه‌مانه هه‌موویان به یه‌ک شێوه ناوی سه‌لیم ده‌به‌ن و لێی تیگه‌یشتوون!
رۆژێکی 19ی مانگی یەکەمی پاییزێکی ئه‌م شاره کە وەک کلاسیکەکان دەڵێن سرووشت خەریکە بەرگی دادەکەنێت و پۆشاکی تر دەپۆشێت، سەلیم بە خۆی و ریکۆردەرەکەی و شریته‌کانی لە گۆشەیەکی شار کە ماڵەکان هێشتا داری حەوشەیان هەیە و گوێز و چنار و توو و لە هەندێک شوێندا گێلاس خەریکن گەڵاکانیان دەوەرێن، لە هەوای خۆیدا خه‌ریکه تێدەپەڕێت. ئه‌و کە بەو کۆڵانە گەڵاڕێژکراو و هەورلێکەوتووەدا تێدەپەڕێت، دوو ژنی گەنج له پێشه‌وه‌ی ده‌بینێ که به هێواشی دەڕۆن، زۆربەی کات چاوی لە ئاسمان و گوێی لە سۆزەکان و خەیاڵی لە شوێنێک بوو کە ئێمە نەماندەزانی کوێیه، بەهەرحاڵ لەو ساتەی دەمەوئێوارەدا کە گەڵا و هەوری خۆڵەمێشیی ئاسمان و سۆزی دەنگێکی عیرفانی و ئازاد خستبوویانه فڕین، لە یەک کاتدا خۆی نێزیک ئەو دوو ژنە گەنجە چارشێوییه دەبینێتەوە. ژنانی ئەم شارە پەنجا چارشێویشیان لە خۆیان بدایە هەر کوڵۆک و لاقوونیان زل و زەق بوو، هەڵبەت لە ڕوانگەی خەڵکی کۆن و موسوڵمان و ئیمانداری شارەوە! ئه‌و لە ساتێکی زێڕین و چاوەڕواننەکراودا دەست بۆ پاشەوەی یەکێک لە ژنەکان دەبات و به ئه‌ندازه‌ی تۆپه‌ڵه‌یه‌کی خڕ ده‌یگرێت به هێواشی! بەحوکمی ئەوەش ژنی ئەم شارە بەردەوام ئاگایان لە پێش و پاشی ڕێگایەکە کە پیاوان بۆیان دیاری کردوون، پێش ئەوەی دەستی سەلیم بەتەواوی بەری بکەوێت، ژنە هەستی پێدەکات و تا هێزی تێدایە پڕ بە گەرووی دەقیژێنێ و بە جووڵەیەکی توند کە ناتوانین بڵێین هەڵاتنه، هەنگاوەکانی خۆی توندتر دەکاتەوە و نەفرەت لەو گەڵایانەی بەرپێی دەکات کە ناهێڵن خێراتر بڕوات، سه‌لیمیش له‌ناو ئه‌و هه‌موو گه‌ڵایه‌ی پاییزدا وه‌کوو هه‌یکه‌لێک له سه‌هۆڵ یان پیاوێک له به‌فر چاوی لێده‌کات تا له چاوان ئاوا ده‌بێت!
توایه‌وه؟ چۆن نه‌توایه‌وه؟!
ئەوەش بڵێم کە سرووشتی ژنی ئەم شارە وابوو قەت نەیاندەتوانی هەڵبێن، ئەوپەڕەکەی تۆزێک ڕێوەچوونیان خێراتر و توندتر دەکردەوە و توندتریش و دیسان توندتر، بەڵام هەڵاتن هەر ئەستەم بوو.
مه‌پرسن بۆ!
ژنه‌ی ڕاکردوو هاوشانی سەلیم ناوی چووه هه‌موو شوێن و که‌له‌به‌رێکی شاره‌وه، بەڵام جیاوازییان لەوەدا بوو نەسرین بەهۆی لەنجە و کوڵۆکی خڕی کە خەڵکی شه‌قامی سەر پردەکە بوو، دەناسرا، لە کاتێکدا سەلیم بەهۆی ئه‌و و ئەوەی کە خەڵکی ئەم شارە نییە و ماڵ بەکۆڵ و ئاوارەیە. سه‌خته بڵێی کامیان هۆکاری سه‌ره‌کی ناوبانگی ئه‌ویتریانن، به‌ڵام من تێڕامان له وه‌رزی پاییز به به‌رچاوڕوونییه‌کی باش ده‌زانم بۆ تێگه‌یشتن له‌م بابه‌ته و کۆی ڕووداوه‌که‌ش!
سه‌ره‌تا بڵێم که ڕووداوه‌که‌ی ئه‌و ئێواره‌یه له کاتژمێرێکدا وه‌کوو جۆگه‌له‌یه‌کی هێواش و بچووک به هه‌موو شاردا بڵاوبووه‌وه و له ڕۆحی لافاوێکی پێشبینینه‌کراوی پاییزدا که‌وته هاژه! به‌ڵام له‌م ڕووداوه‌ی ناو چیرۆکه‌که‌ی ئێمەدا لافاو ڕینیشانده‌ر نییه، به‌ڵکوو ته‌نیا یه‌کێک له نیشانه‌کانی پاییزه.
کێشەی وەرزی پاییز ئەوەیە پەپوولەی هەیە، کاری پەپوولە پاییزە لە بنەمادا هەواڵبردنە، ئه‌و دەزانێت بۆ لەم وەرزە ده‌رده‌که‌وێت، بای پاییز دەناسێت، ڕۆحانەتی دار و سرووشتی پاییزی لەبەرە. ئەو پەپوولانەی ڕێگایان دەکەوتە ئەم شارە شتێک لە پەلە و شەهوەتێک لە خۆشاردنەوەیان تێدابوو، بەپێی پێوەندی توندوتۆڵی "با" و پەپوولە، من ئێستەش بۆم ڕوون نەبووەوە ئەم پەلە و خۆشاردنەوەیە فێڵی بایە یان لاساریی پەپوولە یان ڕۆحی مەکرباز و عیشوەکاری پاییز...!
ئه‌و، ئه‌م بوو یان ئه‌و؟!
ئه‌وه‌ی من به‌ره‌و تێڕامان له پاییز ده‌بات یه‌که‌مین و دواهه‌مین به‌رگری سه‌لیم دوای رووداوه‌که بوو: به‌سه‌ری شێخ پەپوولە بوو!
خه‌ڵک هه‌ندێجار به دێوانه بانگیان ده‌کرد و دێوانه له‌م شاره‌دا واته شێت! بۆیه وه‌کوو شێتێک دوای که‌وتن و به چه‌پڵه و فیکه‌ی خه‌ڵک و خوای شار له گۆڕه‌پانی سه‌ره‌کی شار دایانه به‌ر شه‌ق و زلله و منداڵانیان لێ ڕادا، ئەوەی کە من باوەڕم بە ڕستە ناودارەکەی سەلیم لەو ڕۆژەی مەیدانی شار کرد، دەگەڕێتەوە بۆ حیکایەتێک که به پێداگری و داخوازیی من، کاکه‌م له‌باره‌ی سه‌لیم و لێدانه‌که‌ی گۆڕه‌پانی شار گێڕابوویه‌وه: "من که‌سێکی خوێنده‌واری ئێستا و به‌ره‌ڵڵایه‌کی پێشتر سه‌له‌فیم، بۆیه ئه‌مانه وا به‌ڕوونی ده‌ڵێم چونکه هه‌موو ئه‌مانه بۆ تێگه‌یشتنی تۆ له ڕووداوه‌که به پێویست ده‌زانم.
واته که‌سێک به‌م ڕێچکه‌یه‌دا نه‌هاتبێ، نازانێ رۆحی ڕووداوه‌که و هۆکار و ئه‌نجامه‌کانی چین! لە شەوێک لە شەوانی ساردی زستان کە ناوەڕاستی مانگی ڕەمەزان بوو، چونکه درەنگ لە قوتابخانه گەڕابوومه‌وە و بۆ بەربانگ چێشتی کەمیان بۆ هێشتبوومەوه، لەگەڵ بابم و دایکم دەبێت بەشەڕم، لەڕاستیدا ئێمە خەڵکی ئەم شارە نین، بە وتەی باوەگەورەم ئێمە لە کوردەکانی باکوورین و کاتی خۆی به‌هۆی سوڵتانێکی عوسمانییەوە بڵاوپشی ئەم بەشەی کوردستان کراوین و وه‌کوو دایه‌گه‌وره‌م له سه‌ره‌مه‌رگدا ده‌یگوت، ئه‌و جوگرافیایه‌ی ئێمه له سنووری چوار وڵات ته‌نیا دوو وه‌رزی هه‌بوو: به‌هار و هاوین! ئه‌م ئه‌فسانه‌یه بۆ ئێمه‌ی هه‌ڵکه‌نراو له‌وێ و لێره له‌دایکبوو تا ئێستا‌ش قووت نه‌چووه! بەڵام لەمە گرینگتر، بە وتەی باوەگه‌وره‌م، سوڵتان ئاوی نووشتە و دوعایەکی له هه‌وایه‌کی دوو وه‌رزیی تایبه‌تدا دەرخوارد داوین کە ئەوان پێی دەڵێن نووشتەی کرم... یانی کرمێک لەمێشکماندایە کاتێ جووڵا ئیتر هیچ خودایه‌ک ناناسینه‌وه...دایکم ده‌یگوت: ئیتر ئه‌م کرمه کرمێکی ئاوریشمینی به‌ره‌وپه‌پووله‌چوو بوو یان کرمێکی خاکی، خودا و سوڵتانی عوسمانی بۆ خۆیان ده‌زانن! ئەو شەوە له‌گه‌ڵ باوکم پێکه‌وه کرمەکەمان جووڵابوو، کام کرمه‌یان؟ به دڵنیاییه‌وه ئاوریشمینه‌که نه‌بوو! شەقێکم لە مەنجەڵی چێشتەکە هەڵدا و ڕێچکەی چێشت کەوتە سەر بنمیچی ژوورەکە، سەر فەرش و قاڵی و سفرەش باسی ناکرێت، بابیشم لیوانێک دۆی لەبەر دەست بوو، هەموو دۆکەی کرد بە دەموچاوما... ئەو شەوە زۆر سارد بوو کە ماڵم به‌جێهێشت. لە قینی باوکیشم گۆرەویم له‌پێ نەکرد و پێڵاوەکەیشم کون بوو... هەر پاش چه‌ند خوله‌ک شڵپە و فیقەی ئاو لەناو پێڵاو بەرز بووەوە و پێم له‌تاو سه‌رما سڕ بوو، ویستم بڕۆم بۆ مزگەوت به بیانووی شەوی قەدر، بەڵام بیرم کردەوە دوو شەو پێشتر کە ڕۆیشتبووم، مەلاکە گوتبووی نابێ دانیشن خەوەنووچکە بدەن یان قسە بکەن... تەنیا دەبێ نوێژ بکەن و عیبادەت! ڕۆشتم بە بەر مزگەوتا بەوهیوایەی بچم تۆزێ خۆم گەرم بکەمەوە کە سەلیمم بینی! خەریک بوو بەلایدا تێپەڕم که گوتی: بۆ کوێ دەچی؟ کورە نەچی!
سەلیم ئەو ماوە بە ڕەزامه‌ندیی مجێوری مزگەوت و مامۆستاکە لە ژوورێکی بچووکی ژێر مزگەوت جێگەی کرابووەوە، ئەو شەوە بردمی بۆ لای خۆی، جیا له ریکۆردەرە شڕه سه‌ریحاڵ و کاسێته کۆنه ڕه‌نگاوڕه‌نگه‌کانی، ژووره‌که‌ی بە قاڵییەکی کۆنەی نەخشێنراو بە چەند باڵندەیەک و چرا عەلادینێک و هەندێ شتی تر کە پێویستی خواردن و گەرمکردنەوە و خەوتنی یەک نەفەر بوون، شتێک له مانای ژیان و غوربه‌تی ده‌دا به‌ده‌سته‌وه، وه‌کوو بۆنێک هه‌ڵیمژی هه‌ستت پێده‌کرد. ئه‌و شه‌وه ئه‌وق و مات بوو، ریکۆردەرەکە "په‌پووله‌ی ئازادی"ی خالقی ده‌خوێند، سه‌رنجی هه‌موو که‌لوپه‌لی ژووره‌که‌ی ده‌دا، که‌سێک باش لێی وردبایه‌وه ده‌یگوت به دوای شتێکدا ده‌گه‌ڕێت که ده‌مێکه لێی ون بووه و سه‌وداسه‌رێتی.
پرسیم: بۆ چی ده‌گه‌ڕێی ده‌روێش؟
ئه‌و هه‌روا بۆ ماوه‌یه‌ک بێده‌نگ و حه‌په‌ساو... ترسم وه‌به‌ر هاتبوو، خه‌یاڵی شتی خراپ به سه‌رمدا هات و چوو، پاش که‌مێک بێده‌نگی ده‌شکێنێت و لێم ده‌پرسێت: په‌پووله خاسه یان خراو؟
ویستم بڵێم په‌پووله‌ی چۆن؟ وه‌ک ئه‌وه‌ی له دونیایه‌کی دیکه‌دا بێت و نه‌یزانیبێ پرسیاری له من کردووه یان که‌سی دیکه. گوتی: من په‌پووله‌م؟
ئانوسات بیری ئه‌و په‌پووله‌یه که‌وتمه‌وه که دایکم به جاره‌ها خه‌ونی دیتبوو و ناوی نابوو په‌پووله‌ی حه‌زره‌تی ئیبراهیم که بایه‌کی ڕه‌ش هه‌میشه ده‌یبات و ئه‌و دێته‌وه. پاش ئه‌و خه‌وه به منه‌وه دووگیان بووه و ناویشمی ناوه ئیبراهیم. ترسام و گوتم: کام جۆر له په‌پووله؟
ده‌ورێش گوتی: ئه‌وه‌ی دایکم مه‌به‌ستی بوو هه‌ر جاره به منی ده‌گوت!
به ده‌نگی له‌رزۆکه‌وه گوتم: نوێژه و به په‌له‌پڕووزێ هاتمه ده‌رێ، تا سێ ڕۆژ دواتریش به ئاڕاسته‌ی نێزیک مزگه‌وتدا نه‌موێرا تێپه‌ڕم. شه‌وێک له‌و شه‌وانه خه‌ونم بینی دایکم بووه به په‌پووله و تۆ دوای که‌وتووی تاکوو بیگریت و له هه‌وره‌تریشقه‌یه‌کی پاییزیدا ونبووی، ده‌نگێکی کز و دوور له خه‌ونمدا ده‌یگوت تۆ بووی به کارگه دێوانه، ئیتر ڕاپه‌ڕیم."
دوای ئه‌م ڕووداوه، شار ته‌نیا به سه‌لیمه‌وه ده‌ناسرێت، له ده‌روازه‌ی شاردا تابلۆیه‌کی گه‌وره هه‌یه که به خه‌تێکی خوار و خێچ له‌ژێر ڕسته‌ی ڕێک و گه‌وره و فه‌رمی" به شهر شهیدپرور...خوش ێمدید" نووسراوه شاری شه‌هید سه‌لیم په‌پووله!
دایە گەورەم دەیگێڕێتەوە و دەڵێت: پێش کوشتنی گوماناویی سه‌لیم، شووەکەی نەسرین بە واسیتەی یەکێک لە پیاوماقووڵانی شار سکاڵا و گلەیی بردووەتە سەر شێخەکەی و ئەویش گوتوویە شەیتان لە کڵێشە و قاڵبی ئەو پەپوولەیەدا شەهوەتی سەلیمی جووڵاندووە، ئەگینا هەرکەس لەژێر دەستی من تۆبەی کردبێ مەحاڵە دەست بۆ پاش و پێشی ژنی خەڵک بەرێ به حه‌رامی، هەبێ و نەبێ گومڕاییەکە لەو پەپوولە پاییزیە بووە! دایە گەورەم لە زمانی شێخەکەی دەروێش سەلیمه‌وه وای دەگوت!
ئه‌گه‌رچی ئه‌م وته‌یه‌ی شێخ بۆ خه‌ڵکی ته‌واو باوه‌ڕپێکراو بوو، به‌ڵام له دواجاردا ئه‌م ڕووداوه ناوی شاری په‌پووله و مه‌رگی ئه‌ویان به دوای خۆیدا هێنا! هه‌موو ساڵێک له کۆتایی هاویندا و له سه‌ره‌تای پاییزدا شار پڕ ده‌بێ له په‌پووله‌ی قوژبنپه‌ر‌ست و گۆشه‌نشین، هه‌ر کامه‌شیان پووشێکی کورت یا درێژیان له جه‌سته‌ی خڕی خۆیاندا هێناوه و که‌س نازانێ بۆ کام پیره‌ژن یان پۆپچه‌رمگ یان جادووگه‌ری ژێر پێستی شاری ده‌به‌ن!
سه‌لیم ئێستا له گۆڕێکی لاته‌ریکی کێلبچووکدا له‌وپه‌ڕی گۆڕستانی شار کپ که‌وتووه و ئه‌و ڕاوکردنه‌ی په‌پووله بۆ ئه‌و، دوا ڕاوکردن و ده‌ستسوان له شتێکی ئاواره‌ی ئه‌فسووناوی بوو. ئێستا به خه‌ڵووزی ڕه‌ش له کێلی گۆڕەکەی نووسراوه: دێوانه په‌پووله!
دایه‌گه‌وره‌م ده‌یگوت: دوای سه‌لیم هه‌موو که‌س ده‌زانێ که به کێ ده‌ڵێن په‌پووله!
باوکم ده‌یگوت: په‌پووله ده‌بێ بزانێ له کوێ ده‌نیشێته‌وه!